2018 වසරේ මැයි 18 සිට ජූලි 28 දින තෙක් ලන්ඩන් Hauser & Wirth ගැලරියේ දී නැරඹූ August Sander ගේ (1876 – 1964) Men Without Masks නමැති ප්‍රදර්ශනය නැවත සිහි ගැන්වූයේ ක්‍රිකට් ලෝක කුසලාන අවසන් මහ තරගය සහ විම්බල්ඩන් ටෙනිස් පිරිමි ඒකල අවසන් තරගය එකවර නැරඹූ නිමිත්තයි. තිර දෙකක් මත අවසන් තරඟ දෙකක් එක වර නැරඹීම තරමක වියරු ක්‍රියාවක් වුවද ක්‍රීඩාව ජයග්‍රහණය කළ 2019 ජූලි 14 දිනය සදා මතකයේ රැදීමට එයද හේතුවකි. එංගලන්තය සහ වේල්සය නියෝජනය කළ ක්‍රිකට් කණ්ඩායම එහි බහු ජාතික නියෝජනය නිසා විශේෂයෙන් මතකයේ රැදෙනු ඇත. සෑන්ඩර් පිළිබඳ මතකය අළුත් කිරීමට හේතු වූයේ ද මෙම විවිධත්වයයි.

මිනිස් මුහුණේ සියුම් වෙනස්කම් පෙන්වීම අරමුණු කරගෙන 1910 දී සෑන්ඩර් ඇරඹූ ව්‍යාපෘතිය පසුව “20 වන සියවසේ මිනිස්සු” (People of the 20th Century) නම් වූ දිවිය පුරා පැතිරුණු මහා ව්‍යාපෘතියේ ආරම්භයයි. Hauser & Wirth ඉදිරිපත් කර තිබුණේ සෑන්ඩර් 1910 – 1931 අතර ඡායාරූපයට නැගූ සහ දෙවන ලෝක යුද්ධයට පසු ඉතිරි වී තිබූ සෘන ඵලක ඇසුරෙන් ඔහුගේ පුත් Gunther Sander (1907 – 1987) විසින් තෝරාගෙන විශාලනය කරන ලද ඡායාරූප සමූහයකි. ගුන්තර් විසින් පියාගේ මරණයෙන් පසු 1973 දී Mannheimer Kunstverein කලාගාරයේ දී “Menschen Ohne Masks” (Men Without Masks) නමින් ප්‍රදර්ශනය කළ විශාල ප්‍රමාණයේ මුද්‍රණ මඟින් ඉදිරිපත් කළ මුහුණු මත සමකාලීන (1910-1931) ජර්මන් සමාජ ආර්ථික ලකුණු නිරාවරණය වේ.

තිස් දෙහැවිරිදි අයිරිෂ් ජාතික Eoin Morgan, 2014 දෙසැම්බර් 14 දින සිට එංගලන්තය සහ වේල්සය නියෝජනය කරන එක් දින ක්‍රිකට් කණ්ඩායමේ නායකත්වය හොබවයි. කතා කිරීමේ දී නොකැළඹෙන, එසේම තමා කතා කරන බසෙහි ඇඟවුම් වහා තේරුම් ගැනීමට සමත් මේ යොවුන් ක්‍රීඩකයාගෙන් ජයග්‍රහණයෙන් පසු සම්මුඛ සාකඡ්චාවේ දී මාධ්‍යවේදියකු අසන්නේ සිය අයිරිෂ් සම්භවය එංගලන්ත කණ්ඩායමට වාසනාව ගෙනාවේද යන්නයි. මෝගන්ගේ පිළිතුර වචනයෙන් වචනයට ඉංග්‍රීසි බසින්ම මෙහිදී ඉදිරිපත් කරමි.

“We had Allah with us as well. I spoke to Adil, he said Allah was definitely with us. I said we had the rub of the green [Smiling]” ඉංග්‍රීසි ව්‍යවහාරයේ අමතර තොරතුරක් ඉදිරිපත් කිරීමට යොදන “as well” යන යෙදුම භාවිත කරමින් අල්ලා දෙවියන් ද අප සමඟ සිටි බව ඔහු මතක් කරයි. තමා වෙත එල්ල වූ ප්‍රශ්ණයේ ඇති ඇඟවුම එංගලන්ත කණ්ඩායමේ තිබූ වාර්ගික සහ බහු සංස්කෘතික පදනම ඇඟවෙන ලෙස පරාවර්තනය කිරීමට තරම් දියුණු බසක් ඔහු භාවිත කරයි. එහිදී ඔහු යොදා ගන්නා වැකි තුන මගින් සිය ජයග්‍රහණය තුළ විවිධත්වය උත්කර්ෂයට නැංවීමේ නොපසුබට අභිලාශය අවධාරණය වේ.

මෝගන් ගේ එම ප්‍රකාශය ජූලි 16 දින පෙ. ව. 12.03 ට උණුසුම් පුවතක් ලෙස Lanka C News වාර්තා කරන්නේ “ අපි ලෝක කුසලානය දිනුවේ අල්ලා දෙවියන්ගේ ආශිර්වාදයෙන් – එංගලන්ත ක්‍රිකට් නායක” ලෙසිනි. ඊට ප්‍රතිචාර දක්වන අමාරිස් සහ හිකිස් ඇතුළු පිරිස මෝගන් සක්වල ගලේ ගසමින් සුපුරුදු ලෙස ඔහුගේ ජාතකය ප්‍රශ්ණ කරයි. මේ පුවත් වාර්තාව ලංකාවේ දී පුදුම එළවන සුළු එකක් නොවූව ද කරුණු දෙකක් මතු කිරීමට කැමැත්තෙමි. යම් දේශපාලන ව්‍යාපෘතියක් සවිමත් කර තම අනාගත සුරකෂිත භාවය පතන කටු බුදින්නන් විසින් පුවත් විකෘති කරන නිර්ලජ්ජී ආකාරය පළමුවැන්නයි. මෝගන් පැවසූ වැකි තුන වචනයෙන් වචනයට සිංහලයට පරිවර්ථනය කළ ද එහි අරුත මෙසේ පූර්ණව විනාශ වන්නේ නැත. දෙවැනි කරුණ නම් මොවුන් ලෙවකා විසිකරන කටු කැබලි කට ඇරගෙන සිටින ප්‍රේක්ෂකයන් විසින් කිසිත් නොවිමසා ගිලදමන විස්මිත ආකාරයයි. 

මෝර්ගන් භාවිත කරන ඉංග්‍රීසි බස මහා කවීන්, ලෝක යුද්ධ, පුළුල් සංවාද, විජිතකරණය සහ අන්තර්ජාතික වාණිජ්‍යය හේතුවෙන් සියළු භාෂා අතර ආඪ්‍යතම භාෂාව වූ බව මහාචාර්ය සුචරිත ගම්ලතුන්ගේ මතයයි. පරමේශ්වර, චක්‍රවර්තී, පරමෝත්තෘෂ්ඨ, සර්වොත්කෘෂ්ඨ සහ ඒකරාජ වැනි සිය මවුබසෙහි ඇති රමණීය විශේෂණයන් ගෙන් ඉංග්‍රීසි බස පිදීමට හෙතෙම නොපැකිලෙයි. එහි විපුල වූ වාක් සංහිතාවෙන් 80% පමණ අන්‍ය භාෂා වලින් සෘනීකරණය වූ බව සැලකීමේ දී අනේක විවිධ භාෂාවන් තමා තුලට උරා ගැනීමට සමත්වීමම ඉංග්‍රීසි බසෙහි උත්තම බවෙහි සළකුණ ලෙස පෙනී යයි. සංඛ්‍යත්මකව වැඩි පිරිසක් භාවිත කරන චීන භාෂාව ඉහත සඳහන් විවිධත්වයට නිරාවරණය නොවීම හේතුවක් ගුණාත්මය අතින් ඉංග්‍රීසි බසෙහි අහලකටවත් ලං නොවන බව ගම්ලතුන්ගේ අදහසයි. අතිශය කාව්‍යමය වූ සිංහල බස ද ප්‍රාදේශීය බසක් බැවින් ඉංග්‍රීසිය තරම් ආඩ්‍ය නොවේ. සිය දේශපාලන ව්‍යාපෘතියේ දී ජනතාවගේ ඇසට වැලි ගසා, ජාතික සහ ආගමික ආලයෙන් මත්කර මත් ගතිය නිවීමට පෙර කතිරය ගැනීම එකම අරමුණ බැවින් එහි නියුතු මාධය කරුවෝ සිංහල බෞද්ධයාම උත්තම යයි බෙනෙති. ඉන් මත් වූ ජනයා රවටතී. යම් ජාතියක් ස්වෝත්තමවාදයේ අඳුරු ගුහාවේ හිර වූ කල පළමුව ඔවුන් තුළ භාෂාව නැමති විසල් ආලෝකය නිවී යයි. එනයින් එවන් ජාතියක බස පළමුව වඳ වේ. දෙවනුව ඉබේම ජාතිය වඳ වේ.

ස්වෝත්තමවාදයේ අඳුරු ගුහාවේ දී නාසීන් විසින් ගොඩනැගූ ව්‍යාජ විද්‍යාවන් අතර ආර්ය පරම දේහ ලක්ෂණ විද්‍යාව ද (Physiognomy) වීය. ඡායාරූපය තමන්ට ආවේණික වියරණ සහිත බසක් බැවින් සෑන්ඩර් විසින් 1929 දී මුද්‍රණය කරවූ Face of Our Time පොතේ තිබූ ඡායාරූප 60 විසින් නිරූපිත අනන්‍ය වෙනස් කම් සහිත මුහුණු නාසීන්ගේ ජරමාදර්ශීය ආර්ය මුහුණෙන් බෙහෙවින්ම අපසරණය වී තිබුනේය. අන්‍ය ජාතීන් වනසා තම ජාතිය බෝ කිරීම නාසි ස්වෝත්තම වාදයේ පරම අභිලාශය වූ බැවින් සෑන්ඩර් ගේ ව්‍යාපෘතිය ඊට එරෙහි බාධකයක් බව හඳුනාගන්නා ලදී. ඉහතින් සඳහන් කළ අපසරණය යන වචනයට ද නව අරුතක් සැපයූ සංඛ්‍යනය විසින් විද්‍යාවට කරන ලද අති මහත් සම්ප්‍රදානය බඳු එකතු කිරීමක් සෑන්ඩර් ගේ ව්‍යාපෘතිය හරහා කලාවට ලැබෙනු ඇතැයි බෙන්ජමින් කළ පුරෝකථනය පිළිබඳ නාසීන් සංවේදී වූයේ නම් එය ඔවුන්ගේ ඇටමිඳුළු මත අයිස් අතුරණු වැනි තද වේදනාවක් ගෙන දුන්නා විය හැකිය. කෙසේ වුවද 1936 දී සෑන්ඩර් ගේ Face of Our Time පොත නාසීන් විසින් තහනම් කරන ලදී. සෑන්ඩර් සිය වීදුරු සෘන ඵලක ද සමඟ ගම්බද පෙදෙසක් වෙත පසුබැස නිහඩ විය. Hauser & Wirth ඉදිරිපත් කළ Men Without Masks නැමැති ප්‍රදර්ශනයට ඒ ඡායාරූප බොහොමයක් ඇතුලත් වී තිබුණේය. ඉහත Masks නමැති වචනය පිළිබඳ විවරණයක් කිරීමටත් සෑන්ඩර් ගේ ව්‍යාපෘතිය පිළිබඳ වැඩි අවධානයකින් බැලීමටත් ඉදිරි ලිපියක දී බලාපොරොත්තු වෙමි.